– Soru: Çocuğuma paranın ne olduğunu nasıl öğretebilirim?
– Cevap: Bunun her yaş için çeşitli yolları var. En önemlisi harçlık politikanız. Çocuğa verilecek cep harçlığı miktarı her ailenin kendi ekonomik durumuna göre değişir ama günün sonunda dikkat edilmesi gereken konular hep aynıdır:
– 6-7 yaşlarından itibaren çocuklar para diye bir şey olduğunun farkına varırlar. Bu yaşlarda çocuk paranın kazanıldığını, önemli olduğunu, tasarruf edilmesi gerektiğini öğrenmeye başlar. Çocuklara bu yaşlardan itibaren verilen harçlıklar onların ilk ekonomi eğitimidir.
– Harçlık miktarı ihtiyaçtan fazla olup çocuğu müsrifliğe, ihtiyaçtan az olup cimriliğe itmemelidir.
– Harçlık cezalandırma aracı olarak kullanılmamalıdır ama başarı harçlık artışı ile ödüllendirilebilir.
– Çocuk harçlığı biriktirerek tasarruf yapma konusunda teşvik edilebilir. Mesela “Sen kumbarana her 1 TL attığında 1 TL de ben atacağım” denebilir.
– Bu aşamada çocuk arkadaşlarına borç verme veya borç alma konularında eğitilebilir. Çocuk arkadaşından borç aldıysa (veya arkadaşı çocuğunuza bir şey ısmarladıysa veya çocuğunuzun yerine bir ödeme yaptıysa) o borcun çocuğunuz tarafından arkadaşına geri ödenip ödenmediği kontrol edilmelidir.
– Çocuğunuzun parası olmayan arkadaşlarını görmezden gelmemesi ve paylaşmayı öğrenmesi de harçlık sayesinde olabilir. Yardımseverlik zorunluluk değildir ama bu yaşlardan itibaren öğrenilir. Bu tip eğitimler okulda da verilmektedir ama yaş ilerledikçe en akılda kalanının aile tarafından verilen bölümü olduğu görülecektir.
– 8-10 yaşından itibaren çocuklar para ile ilgili daha karmaşık kavramları anlamaya başlarlar. Bu yaşlar babanın işe gitmesi veya işini kaybetmesi; şirket kurmak veya eve iş getirmek gibi konuların parayla ilişkilendirilmesinin anlaşıldığı yaşlardır.
– 11-12 yaşından itibaren çocuklar para kazanmak konusunda aile tarafından teşvik edilebilseler de bu teşvik zorunlu değildir ve çocuktan çocuğa / aileden aileye değişir. Zorlamak yanlış tepkilere yol açabilir. Bu nedenle yumuşak bir geçiş planlanmalıdır. Öncelikle çocuk aile fertleri yararına yapabileceği bir iş karşılığında ev halkı tarafından ödüllendirilebilir.
– Sonraki senelerde çocuğun aile dışı kaynaklardan para kazanabileceği yollar aile tarafından önerilebilir: Ders vermek, çocuk bakıcılığı veya paraya tahvil edilebilen sanatsal bir aktivite -çocuğun yaşına veya bilgisine göre- onun harçlık dışındaki ilk parasını kazanacağı yöntemler olabilir.
– Soru: Çocuğa ne kadar harçlık vermeliyim?
– Cevap: Çocuğa vereceğiniz harçlık onun ihtiyaçlarıyla doğru orantılıdır. Okul kantininden canının çektiği simit/bisküvi/şeker gibi bir yiyeceği alabilecek bir miktar yeterlidir. Aburcuburun zararları konusundaki eğitim de bu konuya paralel olarak verilmelidir. Ayrıca bu konuda diğer arkadaşlarının aileleri tanınıyorsa onlarla da konuşulabilir ve eğer mümkünse çocukların benzer harçlıklar alması sağlanabilir.
– Soru: Çocuğa harçlığını günlük mü yoksa haftalık mı vermek lazım?
– Cevap: Diğer konularda olduğu gibi bu konuda da kesin doğrular bulunmamakla birlikte, ilkokulda günlük, ortaokulda haftalık, lisede aylık gibi bir harçlık verme politikası izlenebilir.
