Yakın dostlarımız soruyor, “Yahu sizin gibi Türkçe dostu insanlar, nasıl oldu da iks (x) harfi gibi Türkçe olmayan bir harfi kalktınız da isminizde kullandınız?”
Gerçekten bu ilk bakışta bizim de tereddüt etiğimiz bir konuydu. Türkçe’ye saygımız sonsuz. Türkçe olmazsa biz de olmayız. Türkçe’yi yanlış kullanan kişilere dilimizde tüy bitene kadar nerede ne yanlış yaptıklarını ve neden böyle yapmamaları gerektiğini bıkmadan usanmadan anlatırız.
Ama bazı kapalı ortamlarda kullanılan dilin değişik olmasının da mümkün olduğuna inanırız. Yani eğer Ferhan Şensoy kendine özel bir neoloji ve tonlama geliştirdiyse ve seyirci kitlesi bunu kabul ettiyse, biz onun kelimeleri ve tonlamasının dilimize zenginlik getirdiğine inanırız. Veya belli bir yaş grubu kendi aralarında “slm nbr cnm” diye SMS yazışması yapıyorsa bunu da dile getirilmiş zekice bir renk olarak görebiliriz; çünkü SMS “kısa mesajlaşma servisi” demektir ve daha az kelime ile kendini ifade etmeye çalışmak yerine kelimelerdeki harfleri azaltarak yeni bir alt-dil (SMS dili) yaratmak ilginç ve savunulası bir fikirdir.
(Tabii ki bir alt-dili her ortamda kullanamazsınız. Biz mesela -o günkü ruh halimizle de bağlantılı olarak- yanlış veya özensiz bir Türkçe ile yazılan e-postaları bazen cevaplamayabiliyoruz; çünkü o e-postayı yazan ve bizi tanımadığı halde bize “slm nbr cnm” diye hitap eden kişi eğer kullandığı kelimelere önem vermiyorsa, bize de önem vermiyor demektir, ve zaten bu nedenle bizden alacağı cevaba da önem vermeyecektir. Onun için alt dillerin ait oldukları yerlerde kullanılması ve başka yerlerde kullanılmaması daha doğrudur.)
Konudan sapmayıp dönelim şu x’e: Avantajix isminde “x” harfinin (simgesinin) kullanılıyor olmasının nedenlerinden biri, internet okuryazarlarının bu harfe gayet aşina olmasıdır. Çünkü,
1) Hepimizin klavyesinde x harfi vardır ve ona basmak çok kolaydır,
2) “X” aslında “iks”in kısaltmasıdır. Bir alan adının olabildiğince kısa olması tavsiye edilir. Her ne kadar Galyalı çizgi film kahramanları Asterix ve Obelix ile sevimli köpekleri İdefix Türkçemize “Asteriks, Obeliks ve İdefiks” olarak girmiş olsalar da (hatta Obelix’e Oburiks te denmekte) internet ortamının daha hızlı olmasından dolayı ve 3 harfi 1’e ndirebildiğimiz için “x” kullanımı daha doğrudur.
3) Hızlı yazı yazma dersi alanlar bilecektir ki stenoda “iks” yerine “x” yazılır. Mesela Türkçe hızlı yazarken “taksi” yerine daha hızlı yazmak için “taxi” veya “tx” hata “t” bile yazmak mümkündür. Çünkü burada önem verdiğiniz nokta o yazdığınızı daha sonra anlayabiliyor olmanızdır.
4) İnternet’te alan adları sınırlıdır ve şu ana kadar 90.000.000 “.com” alan adı kullanımdadır. Bu nedenle öyle her istediğiniz alan adını almanız mümkün değildir. (Biz “Avantajix”i zor bulduk…)
X’in Türkçe bir harf olup olmaması konusu ise siyasi tartışmaları beraberinde getirebileceği için, siyaset te bizim işimiz olmadığı için, bu tartışmalara girmeyiz.
Sadece yabancı dillere karşı Türkçe’nin ne kadar pratik bir dil olduğunu anlatmak amacıyla “ç” (yabancılarda “tché” sesi) ve “ş” (yabancılarda “ché” sesi) gibi harflerimizle övündüğümüzü belirtmemiz doğru olur. Bu harfler Ulu Önder Atatürk’ün zamanın ötesine geçen öngörüsü ile 1928 yılında latin harfleriyle devreye giren alfabemize konmuş ve halkımız tarafından kısa zamanda benimsenmiştir. Demek ki bir çok harfin bir tek harfte buluşması normaldir ve benimsemesi kolaydır.
X olayına biraz da abartıyla şu örneği vermemiz de mümkün: Sadece İstanbul’da 20.000 taksi var. Bu taksiler sarı renkleri ve tavanlarındaki plastik “Taksi” yazılarıyla ayırdediliyor. Peki eğer biz “Taksi” yerine “Taxi” yazsaydık neler olacaktı?
Bir: KS yerine X yazdığımız için 20.000 harf tasarruf edilecekti. Plastik petrolden yapıldığı için bu hareket oldukça çevreci bir inisiyatif olacaktı.
İki: Bu tasarruf sadece bir seferlik olmayıp, taksicilerin her sene veya en kötüsü iki senede bir arabalarını değiştirdikleri düşünülürse “sürdürülebilir bir girişim” olacak ve gelecek nesillere daha yeşil bir dünya bırakabileceğimiz bir kapı açılacaktı.
Ve üç: Taksilerin üzerindeki pano 5 harf yerine 4 harfli olsa, bu panonun daha küçük olacağı malum. Dolayısıyla taksinin aerodinamikliğini etkileyen ve taksici ne kadar gaza bassa da taksinin üzerinde bir yelken gibi havayla sürtünen, tersine direnen ve fren yapan bu pano küçülecek ve takside yakıt tasarrufu sağlayacaktı. (Türkiye petrolü ithal eden bir ülkedir.)
Bir x harfinin çevremize ve gelecek nesillere yapabileceği katkıyı görebiliyor musunuz? (Evet, bu örneğin abartılı olacağını üç paragraf yukarıda söylemiştik, ama yine de matematik abartı kelimesini kabul etmiyor… Gülme işareti…)
Matematik demişken: X bugün matematik dersinde her gün kullanılan bir sembolümüzdür ve bu haliyle Türkçemize gayet te güzel girmiştir. Yani eğer Google “gogol” kelimesinden türetildiyse ve “gilyonlarca sonuç” algılaması yaratıyorsa, Avantajix de “x miktarda Avantaj” anlamında gayet güzel algılanabilir. Google’a hangi amerikalı amerikancayı katlediyorsun diyebilir ki? Marka yaratmak için sözlüklerle sınırlı olduğumuzu kim söyleyebilir ki?
Neyse, sonuç olarak x harfi bize sempatik, kullanışlı ve pratik geldi. Kullandık ve memnunuz.
Üstelik bugün internet alt-dilinde :) (gülme işareti) gibi karakterlerin de birer harf sayılması gerektiği tartışılıyorsa ve dilin de zamanla evrim geçirerek zamana uyması gereğini normal kabul ediyorsak, şimdilik bizim Avantajix’in de x harfine omuz silkip, “süstür o süs” demek bile mümkün.
